تشخیص و درمان

به سبب پیچدگی بیماری و گوناگونی نشانه ها، شناسایی ام اس آسان نیست. هیچ آزمون تشخیصی به تنهایی پاسخ گو نیست و شایسته است. پیش از تشخیص نهایی، وجود دیگر عوارضی که نشانه های همانند دارند، رد شود.

یک عصب شناس باید همواره در تشخیص ام اس نقش داشته باشد. پیشتر از این مرسوم بود که ابتلا به ام اس تنها هنگامی تایید شود که نشانه های ام اس دست کم دو بار رخ داده و هر کدام بخش های مختلفی از دستگاه عصبی مرکزی را درگیر کرده باشند. اما هم اکنون شناسایی ام اس در بیمار تنها پس از یک مورد رخداد نشانه های عصبی، البته به شرط وجود شواهدی در اسکن MRI مبنی بر تولید (ضایعات «یا پلاک ها» در ام اس به قسمت هایی از مغز یا نخاع گفته می شود که تورم در آنها باعث از بین رفتن میلین شده است. برخی از ضایعات خود بخود خوب شده و ناپدید می گردند، اما برخی دیگر به زخم های دائمی و قابل مشاهده تبدیل می شوند.) تازه تا حداقل یک ماه بعدتر، انجام پذیر است.

موارد زیر متداول ترین آزمون ها و شیوه های به کار رفته هستند:

معاینه عصب شناختی و تاریخچه بیماری

متخصص عصب شناسی پرسشهای بسیاری درباره نشانه ها و اختلالات پیشین بیماری می کند که می توانند برای توضیح علائم کنونی راهگشا باشند. سپس برای پی بردن به ناهنجاری در مسیر عصبی که با حرکت ها، بازتاب ها (حرکات غیر ارادی)، حواس یا بینای سروکار دارند، معاینه فیزیکی انجام می شود. این معاینه شامل توجه به تغییردر بینایی، حرکت چشم ها،هماهنگی دست ها و پاها، تعادل، حواس، سخن گفتن یا حرکات بازتابی ونیز هرگونه نشانه ضعف می باشد. در این مرحله هرچند که ممکن است عصب شناس به بیماری ام اس سخت مشکوک شود، ولی امکان تشخیص تا پیش از انجام آزمایشات بیشتر ممکن نیست. تصور کلی علائم، نشانه ها و نتایج آزمایشها باید با معیار های تشخیص ام اس سازگاری داشته یاشند.

تصویر برداری به کمک تشدید مغناطیسی (MRI)

پویشگر MRI دستگاه بزرگی است که از میدان های مغناطیسی قدرتمند برای تهیه تصویری با جزئیات کامل از مغز و نخاع بهره می برد. این تصویر بسیار دقیق بوده و می تواند جای درست و اندازه آسیب میلینی را به دقت تعیین نماید. برای برداشتن تصویر مغز و نخاع، بیمار در بخش مرکزی و تونل مانند پویشگر MRI دراز می کشد. روند کار دستگاه ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد و بدون درد است. اسکن MRI تغییرات ایجاد شده در دستگاه عصبی مرکزی را در بیش از ۹۵ درصد افراد مبتلا به ام اس نشان می دهد.

پتانسیل های برانگیزشی

این آزمون شامل اندازه گیری زمانی است که طول می کشد تا مغز پیامی را دریافت نماید. الکترود های کوچکی بر روی سر قرار داده می شود تا چگونگی پاسخ امواج مغزی به چیزهایی که دیده یا شنیده می شوند، تحت نظر قرار گیرد. چنانچه آسیب میلینی رخ داده باشد، سیر پیام ها و پاسخ ها کندتر خواهد بود. این شیوه نیز بدون درد است.

سوراخ کردن ناحیه کمری (لومبار)

گاهی به آن کشیدن آب نخاع هم می گویند. این روش به کمک بی حسی موضعی و توسط یک سوزن که وارد فضای اطراف نخاعی در قسمت پایینی کمر می شود انجام می گیرد. (این روش بسیار شبیه تزریق خارج سخت شامه می باشد). مقدار کمی از مایعی که در پیرامون مغز و نخاع در جریان است، نمونه برداری شده و برای وجود هرگونه ناهنجاری آزمایش می شود. مایع نخاعی بیماران دچار ام اس اغلب دارای نوعی پروتئین غیر عادی می باشد که نشان دهنده آن است که دستگاه ایمنی در ناحیه دستگاه اعصاب مرکزی درگیر بوده است. این آزمون (لومبار پانک چریا آزمایش آب نخاع گاهی اوقات برای کمک در تشخیص ام اس توسط پزشکان انجام می شود. در این آزمایش از مایع اطراف مغز و نخاع نمونه برداری می شود. افراد دارای ام اس معمولا  آنتی بادی های مخصوصی در این مایع دارند که در نتیجه آزمایش بصورت «باندهای اولیگو کلونال» دیده می شوند.) دیگر به فراوانی گذشته انجام نمی گیرد و تنها مورد کاربرد آن هنگامیست که تشخیص ام اس توسط دیگر آزمون ها تایید نشده باشد. بیماران معمولا پس از نمونه برداری از مایع نخاعی از سردرد شکایت دارند که متخصص عصب شناس می تواند بهترین توصیه ها را جهت مهار این عارضه ناخواسته ارائه نماید.

دیگر آزمون ها

برای رد کردن عوارضی که همانند ام اس هستند، آزمون های دیگری نیز ممکن است انجام گیرد، از جمله آزمایش خون و آزمایش گوش داخلی برای بررسی وضعیت تعادلی.

درمان ها

راه های گوناگونی برای غلبه بر مشکلات ناشی از ام. اس وجود دارد. در حالیکه بسیاری از علائم ام اس را می توان به گونه ای مؤثر توسط انواع درمان ها مهار نمود، داروهای تخفیف دهنده بیماری می توانند در کاهش رخداد و شدت عودهای بیماری مؤثر باشد.

متخصصانی همچون کار درمانگران، فیزیوتراپیت ها، مشاوران موارد مربوط به نگهداری و دفع و نیز روانشناسان می توانند در زمینه های حرکتی، هماهنگی اعضاء، توانایی در نگهداری، دفع و اختلالات تمرکزی و حافظه ای یاری رسان باشند. بیماران مبتلا به ام اس باید گزینه های درمانی و نگرانی های خود را با متخصصان مراقبت های درمانی مربوطه مطرح کنند. پزشکان عمومی نیز می توانند بیمار را به متخصص مناسبی ارجاع دهند.

داروهای تخفیف دهنده بیماری

در طول چند سال گذشته، درمان هایی به وجود آمده است که می توانند روند ام اس را کُند یا اصلاح کنند.

این داروها عکس العمل سیستم ایمنی بدن در فرد مبتلا به ام اس علیه میلین را فرو می نشانند. با اینکه داروهای تخفیف دهنده بیماری راهی برای مداوای بیماری ام اس نیستند، تعداد حمله ها و شدت آنها را کاهش می دهند.

معمول ترین داروی تخفیف دهنده بیماری داروهای اینترفرون بتا (سه دارو، با نام تجاری

Avonex-Betaferon-Rebif ) و گلاتیر امر استات (با نام تجاریCopaxone  ) هستند.

اینترفرون بتا و گلاتیر امر استات برای همه افراد موثر نیستند، اما به طور میانگین این داروها میزان حمله ها در ام اس نوع عود کننده- فروکش کننده تا حد ۳۰ درصد کاهش می دهند.

آزمونهای بالینی نشان داده اند که مزیت هایی برای افراد مبتلا به (ام اس پیش رونده ثانویه) مشاهده شده است، اما فقط درصورتیکه عود بیماری باعث افزایش از کار افتادگی شده باشد. متاسفانه، پژوهش ها تا به امروز سودمندی این داروها را در بیماران مبتلا به (ام اس پیشرونده اولیه) نشان نداده است.

استروئید برای عود بیماری

در صورت دچار شدن فرد به عود نشانه های بمیاری، برای کمک به تسریع بهبودی، در نظر گرفتن یک دوره درمانی با استروئیدها می توانند.

گرچه استروئیدها دوره طولانی مدت بیماری را تغییر نمی دهند، می توانند التهاب دستگاه عصبی مرکزی را کاهش دهند. با این وجود، پزشکان تلاش می کنند تنها در شرایطی استروئیدها را پیشنهاد نمایند که عود بیماری ناتوان کننده، دردناک یا آزارنده و نگران کننده باشد. تجویز استروئیدها بلافاصله بعد از آغاز عود، به صورت داخل سیاهرگی (به کمک تزریق همراه سرم به درون جریان خون) یا به صورت خوراکی (معمولا به صورت یک قرص) انجام می گیرد.

دوره درمان معمولا سه تا پنج روز طول می کشد. اکثریت عصب شناسان سعی می کنند تا دفعات تجویز سالانه این داروها را محدود نمایند.

رویکرد های مکمل و جایگزین در درمان ام اس

برخی از افراد با استفاده از درمانهای مکمل و جایگزین احساس بهبود می کنند. در واقع، راهکارهای متخصصان برای بیماری ام اس حاکی از آنند که بازتاب شناسی، ماساژ و مشت مال، درمان با میدان مغناطیسی، عصب درمانی، یوگا، تای چی، روغن ماهیان و آمیزه ای از درمانهای مکمل (که به آن درمان چند شیوه ای هم می گویند) می توانند تا اندازه ای سودمند باشند. با این حال، شواهد علمی کمی درباره کار آیی اکثر درمان های مکمل در دست است. گرچه برخی از این درمان ها می توانند علائم بیماری را کاهش دهند، ولی بایستی بیماران در قبال مواردی که به بیمار نوید نتایج در خشان داده و مدعی هستند که از نظر علمی مستند بوده یا    ام اس را علاج می کنند، هوشیار باشند. ممکن است این گونه درمان ها، هدر دادن پول و وقت باشند یا شاید برخی دیگر از آنها بالقوه خطرناک باشند. از این رو به بیماران اکیدا توصیه می شود که پیش از آزمودن هرگونه درمان مکمل با متخصصان مراقبت های بهداشتی مشورت نموده و اینکه از درمانگر های معتبر استفاده نمایند.